Home » Lopende projecten » Tripsvrije prei in de maak

Tripsvrije prei in de maak

We hebben het allemaal wel eens van onze prei afgesneden: die bladeren met zilverkleurige vlekjes erop. De boosdoener van deze cosmetische schade is de trips, een klein insect dat de cellen van de preiplant leegzuigt. “Tripsschade is onschadelijk voor de consument. Consumenten kopen geen prei die er onaantrekkelijk uitziet. Wij hopen met ons onderzoek een bijdrage te leveren aan het veredelen van preirassen die resistent zijn tegen trips.”

De trips is een klein insect dat je met het blote oog nauwelijks kunt zien. Het beestje vermeerdert zich razendsnel en veroorzaakt elk jaar problemen in de gangbare en biologische teelt. Zeker bij droog en warm weer kan de trips binnen twee à drie weken een grote populatie opbouwen. Volwassen tripsen leggen eitjes in de bladeren van de prei (en ook in andere gewassen zoals kool en ui). Na vier tot negen dagen komen daar larven uit. De volwassen tripsen en de larven eten door de celinhoud van de bladeren leeg te zuigen. Hierdoor ontstaan zilvergrijze vlekjes.

Door die vlekken is de opbrengst en kwaliteit minder, wat zorgt voor inkomstenderving. “In jaren met veel aantasting kunnen biologische telers hun prei vaak slechts tweede klas afzetten. En gangbare telers moeten meerdere keren met gewasbeschermingsmiddelen spuiten om hun product als eerste klas prei op de markt te brengen,” zegt onderzoeker Allium Olga Scholten. “Wij werken samen met veredelaars aan het opsporen van resistentie tegen trips en het inkruisen ervan in prei. Door veredeling op tripsresistentie neemt de kwaliteit van de prei toe en het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen af.”

Volgens de onderzoekers is dat wel een hele uitdaging. Resistentie tegen trips komt niet of nauwelijks voor in cultuurprei, maar is wel gevonden in wilde verwanten Allium die niet of nauwelijks kruisbaar zijn met prei. Scholten: “Daarom zoeken we ook naar soorten die als brug kunnen fungeren tussen prei en de resistente wilde soorten om op die manier de resistentie in te kruisen in cultuurmateriaal.”

Doel van het onderzoek

Bestaande preirassen verschillen in weerbaarheid tegen de trips. De onderzoekers leveren kennis en assisteren veredelaars om preirassen te maken die helemaal of in hoge mate resistent zijn tegen trips. Zo wordt het aantal rassen dat geschikt is voor de biologische landbouw groter en kan het aantal bespuitingen in de gangbare landbouw omlaag.

Aanpak

Het ontwikkelen van toetsmethoden

De onderzoekers hebben grote aantallen wilde accessies uit genenbanken in het veld getest. Ze wilden zien of de planten via natuurlijke tripsinfectie schade zouden oplopen in het veld. Scholten: “We vonden wilde soorten met weinig schade. In veldproeven zijn de omstandigheden jaarlijks verschillend net als de tripsdruk. Hierdoor is het onduidelijk wat de oorzaak is als er geen schade optreedt: resistentie of preferentie (de trips heeft een voorkeur voor andere planten).”

Om preferentie uit te sluiten ontwikkelden de onderzoekers kastoetsen met hele planten in gaaskooitjes en labtoetsen met bladstukjes in petrischaaltjes. Hierbij zetten zij volwassen tripsen op een plant of een stukje blad om te bekijken of trips de hele cyclus van ei naar volwassen insect voltooit. In preirassen was dat altijd het geval. In één wilde soort werden wel eieren gevonden, maar nauwelijks larven. Dit leek een interessante resistentiebron. Ook een paar andere wilde soorten vertoonden een hoog niveau van resistentie.

De veredelingsbedrijven voerden ondertussen analyses uit: ze stelden het ploïdieniveau van de wilde accessies vast. Scholten legt uit: “Prei is een zogenoemd tetraploide gewas. Dat betekent dat elk chromosoom in viervoud voorkomt. Voor kruisingen met wilde soorten gebruiken we materiaal met hetzelfde chromosoomaantal.”

Soortskruisingen

De volgende stap was het maken van soortskruisingen. “We hebben eerst ingezet op het maken van soortskruisingen via zaad. Later zijn we vooral overgestapt op “ovule rescue” waarbij we de bevruchte eicel hebben geïsoleerd en laten uitgroeien in een petrischaal op voedingsmedium.”

“In kruisingen van prei hebben we nu met één wilde soort twee levensvatbare nakomelingen gekregen. Deze planten lijken resistent. Vervolgens hebben we geprobeerd om deze planten terug te kruisen met prei. Drie nakomelingen hieruit lijken resistent, maar enkele anderen geven niet zulke eenduidige resultaten.”

Verder is onderzocht welke aan prei verwante soorten als brug kunnen dienen bij het kruisen. Tot nu toe zijn er uit deze brugkruisingen nog geen hybride planten ontstaan.

Resultaten

Voor de kennisinstelling heeft dit project opgeleverd:

Meer kennis en ervaring met trips, de ontwikkeling van tripstoetsen en tripsresistentie in prei en verwante Alliums.
Meer kennis en ervaring met het maken van soortskruisingen.
Meer kennis over de plasticiteit van het Allium genoom: verschillende ploidy niveaus binnen bepaalde soorten/accessies.
Verbreding en verdieping van de relaties met de veredelingsbedrijven.

Voor de betrokken bedrijven heeft het project het volgende opgeleverd:

Meer kennis over het toetsen op tripsresistentie en inzicht in de complexiteit van soortkruisingen.
Het is duidelijk dat er nog ruime tijd nodig is voordat er rassen met een hoog niveau van tripsresistentie beschikbaar zijn. Bedrijven willen graag verder onderzoek doen met de tot nu toe verkregen resultaten.

Prei-team

Contactpersoon

Olga Scholten

Looptijd

2021-2025

Lopende Projecten

Bekijk alle Lopende Projecten