Resistente rassen tegen aardappelziekte Phytophthora

Binnen het project Bioimpuls kruisen de onderzoekers en veredelaars wilde aardappelsoorten met moderne rassen. Met de resistente nakomelingen kunnen veredelaars door weer verder te kruisen nieuwe commerciële rassen maken. Het testen welke nakomelingen resistent zijn gebeurt buiten op een proefveld. De planten worden allemaal tegelijk geïnfecteerd met Phytophthora. De vatbare planten gaan dood en de resistente planten groeien rustig door.

Veredelingsbedrijven en kwekers krijgen jaarlijks nieuw zaad vanuit het Bioimpulsproject om de aardappelen die daaruit voortkomen te beoordelen en nieuwe rassen uit te selecteren. De meest geschikte nakomelingen worden tijdens dat selectieproces alweer ingezet om mee verder te kruisen. Keijzer: “Deze selecties komen weer terug naar Wageningen. We gaan na of de aardappelplanten goed groeien onder biologische omstandigheden, zodat de consument straks ook lekkere gebakken aardappelen op zijn bord heeft. De beste soorten worden weer gebruikt voor nieuwe kruisingen. Daarmee start weer een nieuwe cyclus van kruisen en selectie van steeds beter en resistenter materiaal.” Veredelingsbedrijven die resistente nakomelingen hebben geselecteerd met commerciële potentie registreren de rassen zelf en verzorgen ook zelf de marktintroductie, pootgoedteelt en -verkoop, enzovoort.

Om ervoor te zorgen dat de ingekruiste resistenties duurzaam werkzaam blijven tegen Phytophthora, is het stapelen van meerdere resistentiegenen in één ras de beste optie. Maar daarvoor is het nodig precies te weten welke resistentiegenen in een bepaalde nakomeling de waargenomen resistentie in het veld veroorzaken. Moleculaire merkertechnologie is daarvoor een onontbeerlijk hulpmiddel. Vanuit Bioimpuls wordt plantmateriaal goed gekarakteriseerd voor wat betreft resistentie of vatbaarheid voor Phytophthora en beschikbaar gesteld aan onderzoekers van Wageningen University. Zij ontwikkelen nieuwe moleculaire merkers o.a. voor gebruik in Bioimpuls. Keijzer: “Hiermee kunnen we de aanwezigheid van (meerdere) resistentiegenen in nakomelingen aantonen, en heel gericht nieuwe kruisingen plannen om nog meer verschillende resistentiegenen in één ras te combineren.”

• Uitgifte en beoordeling zaden en klonen: de ca. 300 kruisingscombinaties die jaarlijks worden gemaakt, resulteren in ruim 90.000 zaden waaruit de 11 veredelingsbedrijven en 12 boerenkwekers hun keuze kunnen maken voor beoordeling en selectie.
• De veredelingsbedrijven en boerenkwekers brengen nakomelingen van de uitgegeven zaden met voldoende resistentie als vierde- of vijfdejaars klonen terug in Wageningen voor centrale resistentietoetsing en evaluatie voor hun geschiktheid als geniteur om mee door te kruisen.
• Daarnaast gaan er jaarlijks ongeveer 10 derdejaars klonen naar (bij Bioimpuls aangesloten) handelshuizen voor verdere beproeving en eventueel officieel registratie- en toelatingsonderzoek.
• Winterbezichtiging In december: van elk jaar worden de resultaten van het kruisings- en selectiewerk met de partners bekeken en besproken.
• Knolphytophthora onderzoek: Resultaten uit een eerste studie laten zien dat sommige resistenties altijd goed werken in de knol, maar dat sommige andere bronnen wisselende resultaten geven, afhankelijk van de genetische achtergrond.
• Nieuw in Bioimpuls-III ten opzichte van de voorgaande twee fases is de gerichte aandacht in de kruisingen voor verwerking van rassen tot friet, chips en vlokken, en resistentie tegen virussen. Dat laatste is nodig om de volledig biologische pootgoed teelt mogelijk te maken.
• Aardappelveredelingscursus: Om te zorgen voor voldoende kweekcapaciteit voor de biologische aardappelteelt is in 2008 een praktische veredelingscursus gestart om boerenkwekers (verder) op te leiden. Het cursusboek is als handboek uitgebracht door uitgeverij De Aardappelwereld in het Engels, Nederlands en in het Chinees. De organisatie van de cursus is inmiddels overgenomen door de drie gezamenlijke aardappelkwekersverenigingen die Nederland rijk is.

Bioimpuls-III is de derde fase in een langlopend traject. In 2009 kwamen resistentiebronnen beschikbaar uit wilde verwanten. Deze worden zodanig doorgekruist met onze cultuuraardappel dat alle inmiddels 12 resistentiegenen waar Bioimpuls mee werkt in kruisingsmateriaal zit. Naar verwachting kan daar direct een commercieel ras uit worden geselecteerd. Keijzer: “We denken dat de laatste 5 resistentiegenen uit wilde verwanten aan het eind van Bioimpuls-IV in 2029 ook zover opgewerkt zijn dat zij in de commerciële selectiepijplijnen van de kwekers zijn opgenomen. Op dat moment heeft Bioimpuls zijn doel bereikt en is een publiek gefinancierde inspanning niet langer nodig.”

Wageningen University & Research: Ronald Hutten en Christel Engelen.

Louis Bolk Instituut: Peter Keijzer en Hans Dullaert.